25.09.2020   21:59

Գյումրու Վ. Աճեմյանի անվան պետական դրամատիկական թատրոնը «Հարսանիք թիկունքում» նոր ներկայացումով հյուրախաղերի էր եկել Երևան, որից հետո ներկայացումը կդիտեն Արցախում: Քանի որ հիմնականում շրջագայում են մայրաքաղաքի թատրոնները, հետևաբար Գյումրու թատրոնի համար սա ինչ-որ առումով համարձակ քայլ է: Բայց արի ու տես, որ «Հարսանիք թիկունքում» ներկայացումը ապահովվել է լեփլեցուն դահլիճներ: Շնորհիվ գովազդների` հեռուստատեսություն, հանրային մարդկանց ներգրավում և սոցիալական կայքեր: Դժբախտաբար, այսօր հանդիսատեսը թատրոնի մասին հագեցած ինֆորմացիա չունի, չկան հեռուստահաղորդումներ, գոյություն չունի թատերական կայք, դե իսկ սովորական աֆիշը ոչինչ չի հուշում: Միայն որոշ թատրոններ են, որ փորձում են նաև գովազդի միջոցով ապահովվել հանդիսատես, և կա անհերքելի փաստ, որ յուրաքանչյուր «չստացված», ոչ այդքան հետաքրքիր ներկայացում ունենում է լեցուն դահլիճներ շնորհիվ գովազդի: Եվ այս ներկայացումն էլ դրա վառ օրինակներից մեկն է: Այսինքն՝ սա յուրաքանչյուր թատրոնի համար կարևորագույն կետերից մեկն է հանդիսանում:

Անդրադառնալով պիեսին, պետք է նշել, որ հայ թատրոններում հազվադեպ են բեմադրվում ժամանակակից հայ հեղինակների գործերը: Որպես դրամատուրգիական գործ, այս թեման նոր չէ, քանի որ կան նմանատիպ թե՛ ֆիլմեր, թե՛ ներկայացումներ /գուցե հայ թատրոններում այն նոր համարվի/: Թեմա, որտեղ թիկունքում հարսանիք է, իսկ առաջնագծում՝ կռիվ: Պիեսի հիմքում իրական դեպքեր են՝ ապրիլյան քառօրյա պատերազմի մասին: Սա սովորական պատմություն է, և պետք չէ ասել, որ. «սա պատմություն է պատերազմի մասին, բայց բեմում նման տեսարաններ չկան»: Պիեսը թերի կողմեր ունի` ճաշակի վրիպումից մինչև անդառնալի գավառամտություն. «Գյումրին որ Ալեքսանդրապոլ էր, Երևանը մեծ գեղ էր»,- հատվածապաշտության ժամանակները վաղուց են անցել, և այդ մասին ընդհանրապես չարժե բարձրաձայնել: Այն էլ կենցաղի մեջ «խեղդված» խոսքով, /ընդհանրապես կենցաղը սպանում է ամեն բան/, «անհամ» հումորներով: Նույն վիճակներում էին նաև միջբարեկամական կռիվները, սուրճխմոցին, և այս ամենը անում են բոլոր մարդիկ, ոչ մի արտառոց բան: Չնայած այս բացթողումներին, պիեսում կային նաև ցավոտ հարցերի բարձրաձայնումներ /հայրենիքի, սերունդների, երկրի և հարևանների/: Բայց պիեսը ուներ թերի կողմեր, որոնք շտկելուց հետո միայն արժեր միայն բեմ բարձրացնել:

«Հարսանիք թիկունքում»-ը գերռեալիստական, որոշ չափով էմոցիոնալ, կենցաղային հումորով և իրավիճակներով հագեցած ներկայացում է: Ներկայացում լայն մասսաների համար: Կարելի է ասել, որ ռեժիսորական լուծումներով հագեցած չէր ներկայացումը: Սովորական գյումրվա մի տանը հարսանիք է, հավաքվել են ընկերները, բարեկամները, նախկինում կռվում զոհված քեռու որդին, որին չեն տեսել մոտ 20 տարի: Կա մի անհերքելի փաստ, հայերը /ֆինանսական միջոցները բացարձակապես կապ չունեն/ միշտ նշում են հարսանիքը ճոխությամբ, ուրիշ հարց է, թե այն անճաշակ է, թե ճաշակով/: Բայց բեմում անշուք և դեկորատիվ էր ամեն բան, երբեմն նաև դերասանները /ոմանք չունեին բեմի զգացողություն, կարծես մասնակցում էին դպրոցական ցերեկույթի/: Բոլոր, իմ կարծիքով, արդեն հնացած, հայկական ադաթներով հարսանիք, վազվզուք, պատրաստություն: Բոլորը ուրախ են, պատրաստվում են խնջույքին, և հանկարծ իմանում են, որ սահմանում կռիվ է սկսվել /չգիտեն՝ շարունակե՞ն հարսանիքը, թե՞ ոչ/: Փեսացուն թողնելով հարսնացուին և ամեն բան՝ «փախնում» է սահման, նրա ետևից գնում է նաև զինծառայող ընկերը, Կանադայից ժամանած զարմիկը /ով կյանքում մոտիկից զենք տեսած չկար/, հարսանցուի հայրը: Իսկ մնացողներն էլ սկսում են տարատեսակ խոսք ու կռիվ անելը՝ ամեն մեկն իր յուրովի ընկալած հայրենիքի մասին: «Հայրենիքը երկրի տերերի հետ չարժե համեմատել, և ով էլ որ երկրի տերը լինի, միևնույն է, հայրենիքի վիճակը չի փոխվում»: Ընտանիքի անդամները սպասումով են լցվում, վախով ու ցավով, արդյոք կենդանի կվերադառնա՞ն նրանք, թե՞ ոչ:

Քանի որ քառօրյա պատերազմում կռվել և զոհվել են նաև եզդիներ, հետևաբար ներկայացման մեջ էլ կար եզդու կերպար, ով այս ընտանիքի հարևանուհին էր, և նրա որդիներն էլ զինծառայողներ էին: Ներկայացման մեջ կար տեսարան, որտեղ խոսվում էր եզդիական ադաթներից՝ թե իրենց հարսները հարսանիքին գլուխները կախ են պահում և միայն իրենց պարի ժամանակ են բարձրացնում գլուխն ու սկսում պարել: Իհարկե, եզդիական պարերի մասով ռեժիսորը վրիպել էր, քանի որ իրենց ազգային պարը այդպիսին չէ, ինչպես ներկայացնում էր հերոսուհին:

Ներկայացման մեջ պարզունակ ռեժիսորական լուծումով ներկայացված էր քառօրյա պատերազմից փաստագրական նյութերը` դերակատարները հավաքվում էին հյուրասենյակում, միացնում հեռուստացույցը նորությունները դիտելու համար: Խոսելով դերասանական կազմի մասին, պետք է նշել, որ ՀՀ վաստակավոր և ժողովրդական արտիստների հետ բեմում էին նաև երիտասարդ դերասանները /ովքեր, բնականաբար, այդքան փորձառու չէին/: Բոլոր կերպարներն էլ շատ կենսունակ էին, բայց կարծես բոլորն էլ կերպարային հավասար նշաձողի վրա լինեին, և այս ֆոնի վրա դժվար է առանձնացնել ինչ-որ դերակատարում /քանի որ աչքի չընկնող էին, և առանձնապես չկար կերպարների յուրահատկություն, այսինքն՝ տվյալ բեմական իրավիճակում կերպարը անում էր այն, ինչ կարող էր, գուցե ժամանակն է խնդիրը /:

«Հարսանիք թիկունքում» ներկայացման ֆինալային տեսարանը կարելի է համարել ամենաէմոցիոնալը և ամենաստացվածը: Կռիվը ավարտված է, փեսացուն զինվորական համազգեստով տուն է վերադառնում /կռվի դաշտում կորցնելով ընկերոջը/, և ասում, որ պետք է ապրել, շարունակել ապրել, որովհետև սահմանի տղերքը այդպես են ուզում: Դժվար է պատկերացնել, թե ինչպես կարող է ապրել /բայց պետք է ապրի/ Ռուզանը /Մանե Մխոյան/, երբ իր երջանկությունդ կապել էր մի մարդու հետ, ով զոհվել է առաջնագծում: Եվ տպավորություն է ստեղծվում, թե բեմում հարսանիքը շարունակվում է այնտեղից, որտեղ կանգ էր առել: Բոլոր դերակատարները բեմում են, կարծես թե խրոխտ «պարում» են: Եվ հենց այս տեսարանում է, որ էմոցիաները գլուխ են բարձրացնում, հուզմունքը հասնում է գագաթնակետին, և դահլիճում արտասվում են թե՛ կանայք, թե՛ տղամարդիկ: Եվ այս ամենին որոշակի չափով ներազդում է նաև ներկայացման երաժշտությունը, որը պարզապես ֆոն էր և հնչում էր տարբեր տեսարաններում: Երաժշտության հեղինակը Հայկոն է, ովքեր գիտեն այս երգահանի ունակությունները, միանգամից կռահում են, որ սա նրա աշխատանքն է: Բայց, ցավոք, Հայկոն չէր գերազանցնել ինքն իրեն և ստեղծել էր գրեթե նույնատիպ երաժշտություն, որ ստեղծում է ֆիլմերի համար:

Ընդհանուր առմամբ, այս ներկայացումը ասես բեմադրված լիներ միայն ֆինալի համար: Գովելի է, որ փորձ է արվել բեմադրելու այսպիսի ներկայացում /այլ հարց է, թե ինչքանով է ստացվել ներկայացումը/: Բայց լինելով իրատես, պետք է նշենք. այս ներկայացումը չի կարելի համարել մշակութային նշանակալի երևույթ: Եվ արվեստի, թատրոնի համար իսկապես սրտացավ մարդկանց համար սա ակնհայտ է: Կարծում եմ և հույս ունեմ, որ հետագայում թե՛ Երևանում, թե՛ մարզերում կլինեն ներկայացումներ, որոնք կզարմացնեն և կհիացնեն հանդիսատեսին:

Նյութի աղբյուրը` https://tatron-drama.am

28.07.2018

ԳԱՅԱՆԵ Թադևոսյան